× 
Klik in dit venster
op: http://beeldmeditaties.nl
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

           
welkom menu contact zoeken
HeiligenkalenderHeiligen op naamPatroonheiligenHedendaagse namenMeer...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van de hagiografieën, overleed 30 oktober 2022
†   Gabriël Aartsengel

Info afb.

Gabriël Aartsengel

Feest 18 & 24 (voorheen: op de vooravond van het feest van Maria Boodschap!) & 26 maart (oosterse kerk: feest van de samenkomst der engelen rond Gabriël & 11 juni (verschijning Gabriël op berg Athos [141]) & 29 september (met Michaël, Rafaël en alle andere aartsengelen).

Gabriël is één van de aartsengelen, die in de Joodse traditie met name worden genoemd. Naast hem kennen wij nog Michaël en Rafaël. In het Oude Testament horen we voor het eerst van Gabriël in de profetieën van Daniël: 8,16 en 9,21. De eerste keer wordt hij opgeroepen om aan Daniël een hemels visioen uit te leggen; de tweede keer komt hij naar Daniël toevliegen om hem een bericht uit de hemel te brengen. Buiten de Heilige Schrift horen we ook van hem in het Eerste Boek Henoch.

Gabriël is het meest bekend geworden door de rol die hij speelt in het Nieuwe Testament. Hij kondigt de geboorte aan van Johannes de Doper, wanneer diens toekomstige vader, de priester Zacharias, dienst doet in de tempel. Hij verschijnt hem naast het altaar; en als Zacharias hem iets tegenwerpt, wordt hem door de engel het zwijgen opgelegd totdat het kind Johannes geboren zal zijn.

Lucas 01,05-25

05 In de dagen van Herodes, koning van Judea, leefde er een priester Zacharias geheten, die behoorde tot de klasse van Abia. Hij had een vrouw uit de dochters van Aäron en haar naam was Elisabet.
06 Beiden waren rechtvaardig in Gods ogen en leefden onberispelijk volgens alle geboden en voorschriften van de Heer.
07 Zij hadden geen kinderen, want Elisabet was onvruchtbaar en beiden waren al op gevorderde leeftijd.
08 Toen Zacharias voor God mocht optreden omdat zijn klasse de beurt had, geschiedde het, dat hij,
09 zoals onder de priesters gebruikelijk was, door het lot werd aangewezen om de tempel des Heren binnen te gaan en het wierookoffer op te dragen.
10 Het gehele volk stond op het uur van het wierookoffer buiten te bidden.
11 Er verscheen hem een engel des Heren, staande aan de rechterkant van het wierookaltaar.
12 Toen Zacharias hem zag, ontstelde hij en werd door vrees bevangen.
13 Maar de engel sprak tot hem: "Vrees niet Zacharias, want uw bede is verhoord; uw vrouw Elisabet zal u een zoon schenken, die gij Johannes moet noemen.
14 Ge zult verheugd zijn en het uitjubelen en vele mensen zullen zich over zijn geboorte verblijden.
15 Hij zal groot zijn in de ogen van de Heer; wijn of sterke drank zal hij niet drinken, en nog in de schoot van zijn moeder zal hij met de heilige geest vervuld worden.
16 Vele zonen van Israël zal hij terugbrengen tot de Heer, hun God.
17 Hij zal voor Hem uitgaan met de geest en de kracht van Elia om de gezindheid van de vaderen te doen terugkeren in de kinderen en de ongehoorzamen te brengen tot de gesteltenis van de rechtvaardigen en zo voor de Heer een welbereid volk te vormen."
18 Maar Zacharias zei tot de engel: "Hoe kan ik dat weten? Ik ben oud en ook mijn vrouw is reeds op jaren."

19 De engel antwoordde hem: "Ik ben Gabriël die voor Gods aangezicht staat, en ik ben gezonden om tot u te spreken en u deze blijde boodschap aan te kondigen.
20 Zie, gij zult zwijgen en niet in staat zijn te spreken tot de dag waarop dat zal gebeuren, omdat ge mijn woorden niet geloofd hebt; deze zullen echter op hun tijd in vervulling gaan."
21 Intussen stond het volk op Zacharias te wachten en ze verwonderden zich dat hij zo lang in het heiligdom bleef.
22 Toen hij naar buiten kwam, was hij niet bij machte tot hen te spreken en zij begrepen, dat hij in het heiligdom een verschijning gezien had. Maar omdat hij stom bleef, kon hij slechts tegen hen gebaren.
23 Toen de tijd van zijn tempeldienst om was, ging hij naar huis terug
24 en enige tijd later werd zijn vrouw, Elisabet, zwanger. Zij hield zich vijf maanden lang verborgen en daarna sprak zij:
25 "Dit heeft de Heer voor mij gedaan toen het Hem behaagd had mijn schande bij de mensen weg te nemen."

Vervolgens verschijnt de engel Gabriël aan Maria om haar aan te kondigen dat zij de moeder van Gods Zoon zal worden. Ook zij plaatst een tegenwerping, maar dat stelt de engel juist in staat grote beloften over het komende kind uit te spreken...

Lukas 01,26-38

26 In de zesde maand werd de engel Gabriëll van Godswege gezonden naar een stad in Galilea, Nazaret,
27 tot een maagd die verloofd was met een man die Jozef heette, uit het huis van David; de naam van de maagd was Maria.
28 Hij trad bij haar binnen en sprak: "Verheug u, Begenadigde, de Heer is met u!"
29 Zij schrok van dat woord en vroeg zich af, wat die groet toch wel kon betekenen.
30 Maar de engel zei tot haar: "Vrees niet Maria, want gij hebt genade gevonden bij God.
31 Zie, gij zult zwanger worden en een zoon ter wereld brengen, die gij de naam Jezus moet geven.
32 Hij zal groot zijn en Zoon van de Allerhoogste genoemd worden. God de Heer zal Hem de troon van zijn vader David schenken
33 en Hij zal in eeuwigheid koning zijn over het huis van Jakob en aan zijn koningschap zal nooit een einde komen."
34 Maria echter sprak tot de engel: "Hoe zal dit geschieden, daar ik geen gemeenschap heb met een man?"
35 Hierop gaf de engel haar ten antwoord: "De heilige Geest zal over u komen en de kracht van de Allerhoogste zal u overschaduwen; daarom ook zal wat ter wereld wordt gebracht heilig genoemd worden, Zoon van God.
36 Weet, dat zelfs Elisabet, uw bloedverwante, in haar ouderdom een zoon heeft ontvangen en, ofschoon zij onvruchtbaar heette, is zij nu in haar zesde maand;
37 want voor God is niets onmogelijk."
38 Nu zei Maria: "Zie de dienstmaagd des Heren; mij geschiede naar uw woord." En de engel ging van haar heen.

De volgelingen van Mohammed zijn ervan overtuigd, dat het de engel Gabriël was die hem in de eenzaamheid de Koran heeft gedicteerd. Dat moet ongeveer tussen 610 en 630 geweest zijn.

Verering & Cultuur

Gabriël Aartsengel, verschijning op de Athos en openbaring van de Mariahymne 'Het is passend' ('Axion estin'); ca 980.
Feest 11 juni (oosterse kerk).

In de tijd van patriarch Nicolaas Chrysoverges (984-996) zat een monnik 's nachts in zijn cel de getijden te bidden van de Heilige Maagd. Hij woonde in het toenmalige Pantocratorklooster; tegenwoordig heet het naar de icoon die rond deze gebeurtenis werd vervaardigd. Hij was alleen, want zijn overste had iets te doen in Karyes. Juist was hij met zijn gezang aangekomen bij de woorden 'Eerbiedwaardiger dan de engelen...', toen er plotseling een man in de kerk verscheen, die een volkomen onbekende hymne begon te zingen; hij begon met de woorden 'Het is passend...' De monnik was diep getroffen, zowel door de woorden als door het hemelse gezang.

Toen wendde de vreemdeling zich tot de monnik: "Dat zingen we bij ons altijd zo." De monnik wilde het graag vastleggen en bracht een marmeren schrijftabletje tevoorschijn; de gast schreef erop met zijn vinger alsof hij op was schreef in plaats van steen. Daarna was hij verdwenen. Het was de aartsengel Gabriël. Het tabletje werd naar Constantinopel overgebracht met als gevolg dat de hymne tot op de huidige dag nog steeds in de oosterse liturgie wordt gezongen:

'Het is passend U te zegenen;
U bracht God voort,
altijd gezegende en allerzuiverste Moeder van God.
Eerbiedwaardiger dan de cherubijnen
zelfs de serafijnen zijn in heerlijkheid niet met U te vergelijken.
Ongerept bracht U Gods Woord ter wereld,
U bent waarlijk de Moeder van God.
Wij brengen U lof.'

Er werd een icoon vervaardigd naar deze hymne. Het Pantokratorklooster werd omgedoopt tot Klooster van de 'Het-is-passend-icoon'.
[139/2p:299;140/6p:84;141]

Hij wordt afgebeeld met scepter en globe; kruis; leliestengel; olijf- en palmtak (in hoge Middeleeuwen en renaissance vooral bij Annunciatie); schriftrol; soms met een wierookvat; zwaard; duif (Heilige Geest); staand op bankje (in Byzantijnse voorstelling, teken van waardigheid).

In de kunst is de Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria ontelbare malen afgebeeld; het meest in het tijdperk van de Renaissance, toen de gelovigen juist bijzonder geïnteresseerd waren in de grootheid van de mens, en dus eens te meer in de bijzondere grootheid van de menswording van God in Jezus. Ook op oosterse iconen wordt dit feest graag afgebeeld.

Heel vaak komt de engel, herkenbaar aan zijn vleugels, van links op Maria af, met vooruitgestoken vinger of hand; Maria bevindt zich meestal rechts op de afbeelding; zij schrikt op uit haar gebed dikwijl met een (gebeden)boek in haar nabijheid; zij wendt zich op de nadering van de engel enigszins af. Ergens op de afbeelding is haast altijd een lelie te vinden, symbool van het feit, dat Maria maagd blijft terwijl zij van de Heilige Geest een kind ontvangt in haar schoot.

Op Middeleeuwse afbeeldingen is God de Vader in de hemel ook te zien, en soms ook de Heilige Geest, voorgesteld als een duif, die van God naar Maria vliegt; een enkele keer bevindt zich in de baan van God naar Maria ook een klein bloot Jezuspoppetje kompleet met een kruisje over zijn schouder... Hij duikt a.h.w. Maria in! Op zulke afbeeldingen wordt het mysterie wel erg kneuterig in beeld gebracht; anderzijds is dat een aanwijzing hoe vertrouwd men zich voelde bij (de dingen van) God.

Wanneer op zo'n voorstelling van 'Maria Boodschap' (ook wel 'Annonciatie' of 'Annunciatie' genoemd) ergens een doek bevindt die ogenschijnlijk zomaar is opgehangen, dan is die symbool voor het menselijk lichaam waarmee God zich in Jezus bekleedt...!

Gabriël is patroon van de post, telegraaf- en telefoondienst; sinds 1951 ook van persagentschappen, nieuwsdiensten, radio- en televisiemedewerkers; van boodschappers, brievendragers, postboden en krantenbezorgers; daarnaast ook van postzegelverzamelaars; hij wordt ook aangeroepen bij kinderloze huwelijken.

In 1946 publiceerden Gabriël SMIT (rijmpjes) & Piet WORM (prentjes) een boekje over heiligen voor kinderen: ‘Roosjes uit de Hemeltuin’; Utrecht/Antwerpen, De Fontein. Het bevat ook een rijmpje voor Sint Gabriël:
Sint Gabriël, die vlug en zacht,
De Maagd de liefste boodschap bracht,
Zij heeft uw tijding blij aanvaard
Al bleef geen droefheid haar gespaard.
Kom bij mij engel, als ‘k vergeet
Wat Jezus’ Moeder voor ons leed.


Bronnen
[000»jrb; 000»bk:Balkenende:46; 000»Matrona; 000»sys; 000»Cal; 000»kaartspel(Ê7); 109p:183(vig); 122; 127; 132; 149/1p:446; 149/1p:446; 149/2p:537; 157p:120; 158p:43; 192p:65(†Rafaël-zielen-in-laken-dragend); 193p:95; 200/1(03.18); 226p:297; 230p:258;235; 253p:33(63); 282a:66; 293p:190; 345:56.59-61; 331p:66.76.121; 347:28(kerk:Luik);500; Dries van den Akker s.j./2000.04.21]

© A. van den Akker s.j.

VoorwoordHoe wordt men heilige?
© AuteursrechtWoordenboek
LeeswijzerGastenboek
Bronnen