× 
Klik in dit venster
op: http://beeldmeditaties.nl
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

           
welkom menu contact zoeken
HeiligenkalenderHeiligen op naamPatroonheiligenHedendaagse namenMeer...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van de hagiografieën, overleed 30 oktober 2022
† ca 44  Jacobus Apostel Maior

Info afb.

Jacobus Apostel Maior (ook de Meerdere of de Oudere), Santiago, Spanje; martelaar met zijn bekeerling, de schriftgeleerde Josias; † ca 44.

Feest 4 januari (synaxis apostelen oosterse kerk) & 12 (koptische kerk) & 30 april (oosterse kerk) & 24 mei (terugvinding relieken te Verona op de Monte Grigiano) & 30 juni (synaxis apostelen) & 25 juli & 15 november (Griekse kerk) & 27 (voorheen: tezamen met zijn broer de apostel Johannes) & 28 december (armeense kerk).

Hij was één van 'de twaalf'; de kring van Jezus' meest intieme leerlingen. Om hem te onderscheiden van de andere Jacobus uit de Twaalf, wordt hij 'Maior', 'de Meerdere' (= de oudere) genoemd. Ook zijn jongere broer Johannes, de latere evangelist, hoorde daartoe. Zij waren zonen van Zebedeus, een welvarende visser uit het plaatsje Bethsaïda aan het Meer van Gennesareth; hun moeder heette Maria Salome.

Markus vertelt, hoe hij en Johannes Jezus' leerlingen waren geworden. 'Toen Jezus eens langs het Meer van Galilea liep, zag hij Simon en de broer van Simon, Andreas, terwijl ze bezig waren het net uit te werpen in het meer; zij waren namelijk vissers. Jezus sprak tot hen: "Komt, volgt Mij; Ik zal maken, dat je vissers van mensen wordt. Terstond lieten zij hun netten in de steek en volgden Hem. Iets verder gaande zag Hij Jacobus, de zoon van Zebedeus, en diens broer Johannes; ook zij waren in de boot bezig hun netten klaar te maken. Onmiddellijk riep Hij hen. Zij lieten hun vader Zebedeus achter en volgden Hem' (Markus 01,16-20).

Johannes en Jacobus worden in de evangelies ook wel 'zonen van de donder' genoemd (Markus 03,17). Zou vader bars of driftig van karakter geweest zijn? Of zijzelf? Dat zij inderdaad nogal drastisch te werk konden gaan, wordt verteld in het verhaal, dat Jezus en zijn leerlingen in een Samaritaans dorp niet ontvangen werden, omdat Jeruzalem hun reisdoel was. Gastvrijheid was in die dagen een sociale verplichting. Maar nu was er dus niemand die hen uitnodigde voor de nacht. 'Toen de leerlingen Jacobus en Johannes dit gewaar werden, vroegen ze: "Heer, wilt U dat wij vuur van de hemel afroepen om hen te verdelgen?" Maar Hij keerde zich om en wees hen op strenge toon terecht' (Lukas 09,54-55).

Volgens Matteus kwamen de twee op een keer met hun moeder op Jezus af en wierpen zich aan zijn voeten ten teken dat zij iets te vragen hadden. Hij vroeg aan moeder: "Wat verlangt u?"
Waarop zij antwoordde: "Laat deze twee jongens van mij in uw koninkrijk zitten één aan uw rechterhand en één aan uw linkerhand."
Moeder had blijkbaar een grote carrière voor ogen. Tot woede van de andere tien. Het was de aanleiding voor Jezus iets te zeggen over ware grootheid: "Wie onder jullie groot wil worden, moet dienaar van jullie zijn" (Matteus 20,20-28).

Met Petrus en Johannes maakte Jacobus deel uit van het groepje van drie apostelen dat getuige was van een aantal grote momenten uit Jezus' leven. Ze mochten erbij zijn, toen Jezus Jaïrus' dochtertje uit de dood deed opstaan (Markus 05,35-43); ze waren bij Jezus' gedaanteverandering op de berg (Markus 09,02-08) en op de vooravond van zijn lijden en dood in de tuin van Gethsemani, waar Jezus zich afzonderde om in doodsangst tot zijn Vader te bidden (Markus 14,32-34).

Volgens de Handelingen van de Apostelen werd Jacobus op last van koning Herodes met het zwaard gedood (Handelingen 12,02). Dat moet omstreeks het jaar 44 gebeurd zijn. Over de oorzaak van deze terechtstelling zeggen de Handelingen niets, maar de legende weet te vertellen dat hij weigerde met koning Herdodes in debat te gaan. Hij is de eerste martelaar in de kring van de Twaalf.

Legende
Volgens de legende zou de apostel Jacobus na Pinksteren naar Spanje getrokken zijn om daar het evangelie te verkondigen. Hij landde in Andalucía en trok al predikend naar Galícia. Zijn moeder Salome vergezelde hem. Zijn prediking had weinig succes. Hij wist maar acht (sommigen zeggen: negen) volgelingen voor Christus te winnen. De twee trouwste vrienden onder hen heetten Athenasius en Theodorus.

Legende: Nuestra Señora del Pilar
Nadat de apostel Jacobus de Meerdere naar Spanje was afgereisd om er Christus' leer te verkondigen, wist hij in Oviedo en Zaragoza acht personen tot bekering te brengen. Het gebeurde in de nacht op het moment dat deze acht met de apostel erbij diep in slaap waren aan de oevers van de Ebro, dat Maria verscheen. Zij gaf het als haar wens te kennen dat op die plek ter ere van haar een heiligdom gebouwd moest worden, acht voet breed en zestien lang. Vervolgens keerde Maria door de lucht terug naar Jeruzalem, waar ze nog elf jaar geleefd heeft.

In de oosterse kerk wordt inderdaad aangenomen, dat Maria in Jeruzalem gestorven is. Maar er zijn ook legenden, die weten te vertellen, dat Maria ten gevolge van de christenvervolgingen onder de hoede van de apostel Johannes is uitgeweken naar Efese aan de westkust van Klein-Azië, het huidige Turkije. Daar zou ze in 48 gestorven zijn.

Christus zelf stuurde vanuit de hemel een pilaar, met de bedoeling dat er een beeld van Maria op gezet zou worden. Op die plaats staat nu de kerk van Nuestra Señora del Pilar van Zaragoza.

Dit feit wordt elk jaar gevierd op 12 oktober, feest van Nuestra Señora del Pilar ('Onze Lieve Vrouwe van de Zuil').
Door dit alles is Zaragoza van oudsher een druk bezochte bedevaartplaats, die zelfs door de islamitische Saracenen in ere werd gehouden en beschermd.
[103;500]

Het bijbelboek van de Handelingen der Apostelen vertelt dat Jacobus door Herodes werd onthoofd. Dat betekent voor de legende, dat Jacobus nog een keer terug moest naar Palestina, wilde zijn dood kloppen met het bijbelse verhaal. Hoe hij na zijn dood weer in Spanje terechtkwam en in Santiago werd begraven, vertellen we straks. Eerst willen we aandacht besteden aan een legendenreeks die vertelt dat Jacobus tot aan zijn dood in Palestina is gebleven.

Legende 1: Jacobus proces en marteldood
Volgens de legendeverhalen preekte Jacobus te Palestina met name in Judea en Samaria. Hij werd daarin gedwarsboomd door ene Hermogenes, een magiër. Deze stuurde zijn leerling Filetus met een paar Farizeeën op Jacobus af met de bedoeling aan te tonen dat Jezus niet de Zoon van God was. Maar Jacobus was zo overtuigend in woord en daad, dat hij Filetus voor zich won.Deze ging daarop nog even terug naar zijn vroegere meester om te zeggen dat hij zich voortaan bij Jacobus aansloot. Hermogenes zette daarop zijn voormalige leerling gevangen en voegde hem kwaadaardig toe:
"En laat die Jacobus van jou nou maar eens hier komen om je eruit te halen, als hij het lef heeft."
Filetus stuurde een boodschapper naar Jacobus. Deze gaf hem zijn zakdoek mee om te overhandigen aan zijn ongelukkige leerling. Zodra Filetus de zakdoen aannam, vielen de boeien als vanzelf van hem af. Hij rende naar Jacobus en was veilig.Hermogenes gaf de strijd niet op. Hij stuurde nu allerlei boze geesten op Jacobus en Filetus af. Maar engelen uit de hemel hielden ze tegen en knevelden ze in gloeiende kettingen. De geesten kermden van pijn en spijt, en vroegen om vergeving en verlossing. Jacobus voldeed aan hun verzoek op voorwaarde dat zij Hermogenes bij hem zouden brengen. Dat deden ze; en niet zachtzinnig. Hermogenes liet zich overtuigen dat Jacobus het bij het rechte eind had en riep diens hulp in om zich tegen de ontketende geesten te beschermen. Jacobus gaf hem zijn staf mee, en zo kwam Hermogenes veilig thuis. Daar begon hij onmiddellijk aanstalten te maken om zijn heilige boeken te verbranden, maar Jacobus ried hem aan om ze in een met lood verzwaarde zak in zee te werpen. Daarop beleed Hermogenes zijn zonden en liet zich dopen.Het succes van Jacobus' prediking wekte de afgunst op van de joden. Zij kochten twee honderdmannen te Jeruzalem om met de bedoeling Jacobus gevangen te nemen. In de boeien geslagen en ten aanhoren van het hele volk voerde Jacobus nu twistgesprekken over de Heilige Schrift met zijn Joodse tegenstanders. Hij was zo overtuigend dat het volk zijn kant koos en hem uit de boeien bevrijdde. De hogepriester van dat moment, Abjathar, was daar zo woedend over dat hij een opstand uitlokte waarvan hij Jacobus de schuld kon geven. Daarom werd de apostel andermaal gevangen genomen en nu - op last van Abjathar - met een strop om de nek in gezelschap van de schriftgeleerde Josias naar koning Herodes gezonden. Daar sprak Abjathar alle valse beschuldigingen tegen Jacobus uit die hij maar bedenken kon en waarvan hij wist dat ze enigszins geloofwaardig zouden klinken. Herodes geloofde ze dan ook en veroordeelde de apostel tot de dood door het zwaard.

De gelijkenis met Jezus is hier wel zeer opvallend. De twistgesprekken tussen Jacobus enerzijds en de Hogepriester met de Schriftgeleerden anderzijds; het feit dat zijn tegenstanders in wijsheid niet tegen hem opkunnen; het volk, dat hem eerst toejuicht en vervolgens op aanstichten van de hogepriester kwijt wil; de valse beschuldigingen; de naam van koning Herodes; de ter-dood-veroordeling... alles is een herhaling van Jezus' lijdensverhaal. De legende maakt zo duidelijk, dat Jezus' Geest in Jacobus woont, dat hij in de ware zin van het woord een echte volgeling van Jezus is geworden, ja, dat hij een andere Christus is geworden.

Tijdens de tocht naar de plaats van de terechtstelling stootte de stoet bij één van de stadspoorten op een lamme. Deze werd in het voorbijgaan door de apostel genezen. Josias, de schriftgeleerde, was daar zo van onder de indruk dat hij zich bekeerde. Waarop hij prompt samen met de apostel werd onthoofd.

Legende 2: Hoe Jacobus' relieken in Spanje terechtkwamen
Na Jacobus' dood brak er een christenvervolging uit in Palestina. Bij die gelegenheid joegen kwaadwillige inwoners van Jeruzalem een groepje volgelingen van Jezus in een gammel bootje de zee op; het vaartuigje had geen zeilen of roeispanen. Ook was er geen voedsel aan boord. Zo waren de opvarenden overgeleverd aan de grillen aan de zee. Tot het gezelschap zouden behoord hebben: Lazarus, die door Jezus uit de dood was teruggeroepen; zijn beide zusters Martha en Maria, welke laatste in de traditie vanouds wordt vereenzelvigd met Maria Magdalena; bovendien de Maria's, die onder het kruis hadden gestaan en Jezus' graf leeg hadden gevonden: dat moeten dus Maria van Klopas en Maria Salome geweest zijn; zij werden op hun beurt vergezeld door hun zwarte dienstertje, Sarah geheten. Volgens sommige verhalen zaten deze laatste drie vrouwen in een apart bootje. Ze landden bij het plaatsje dat sindsdien naar hen is genoemd: Saintes-Maries-de-la-Mer (= de heilige Maria's aan Zee).
Athenasius en Theodorus vluchtten 's nachts met het onthoofde lichaam van Jacobus naar de kust. Daar lag een schip zonder zeilen klaar. In zeven dagen werden ze door een engel om Spanje heen gevoerd naar de Noord-Westkust van Spanje, Gallicië genaamd (in de Romeinse tijd Iria Flavia). In Padrón gingen ze van boord.
Een ridder kwam hun te hulp. Maar zijn paard sloeg op hol en wierp de ridder van zich af. Deze kwam in zee terecht en dreigde te verdrinken. Maar met Gods hulp rees hij recht uit de Atlantische Oceaan omhoog, helemaal onder de schelpen.
Ze brachten nu het lichaam en het hoofd van Jacobus aan wal en strekten het uit op een grote steen. Deze sloot zich meteen om het lichaam heen, zodat Jacobus aldus in een passende sarcofaag lag.
Nu heerste er in het Gallicië van die dagen een beeldschone koningin, Lupa (= 'wolvin') geheten. Aan haar gingen de leerlingen een stukje grond vragen om hun heilige te begraven:
"Onze Heer zendt u het lichaam van zijn dienaar, zodat u hem - zij het niet levend - tenminste nog dood in uw bezit kunt hebben."
Vervolgens vertelden zij haar langs welke wonderbare wegen ze tot hier gekomen waren. Maar Lupa verwees hen door naar degene die blijkbaar de werkelijke machthebber was van dat gebied: een koning. Deze vorst raakte volkomen van zijn stuk door het verhaal dat hij te horen kreeg. Hij liet het gezelschap opsluiten. Ook al, omdat hij het helemaal niet had op die Blijde Boodschap, die zij verkondigden.
Doch op wonderbare wijze werden Jacobus' leerlingen bevrijd. Ze ontkwamen met hun kostbare last. De koning was woedend. Hij liet hen door een legertje achterna zetten. Maar Jacobus' leerlingen ontkwamen, omdat er een bruggetje instortte onder het gewicht van de achtervolgers.

Toespeling op het verhaal van de Doortocht door de Rode Zee. Ook daar kwamen de ware gelovigen veilig aan de overkant, terwijl het leger van de machthebber jammerlijk faalde in zijn dodelijke opzet.

Ze keerden nu terug bij de koningin en vertelden haar het hele verhaal. Meteen maakten ze van de gelegenheid gebruik de koningin erop te attenderen dat háár bijgeloof lang niet zo sterk was als hún ware geloof. Dat beviel de koningin niet:
"Akkoord, sprak zij met een vals lachje, u kunt het lichaam van uw heilige begraven op die berg daar; tussen het vee dat daar zo vreedzaam loopt te grazen."
In feite liepen daar alleen maar wilde stieren rond. Maar op de nadering van Athenasius en Theodorus werden ze volkomen rustig en lieten zich als makke ossen naar het paleis geleiden, terwijl ze de dode Jacobus meevoerden. Bij het zien hiervan bekeerde zich koningin Lupa.
De stieren trokken de wagen met de sarcofaag van Jacobus de berg over, die Pico Sacro genoemd wordt. Na een paar kilometer bleven ze staan op een plek waar twee riviertjes samenstroomden. Daar legden Athenasius en Theodorus de sarcofaag in een graf, bouwden er een kapelletje boven en wijdden hun verdere leven aan de bekering van Gallicië.

Legende 3: De herontdekking van Jacobus' relieken in Spanje
Achthonderd jaren rustte Jacobus daar vergeten in zijn eenzaam graf. De christelijke godsdienst verbreidde zich intussen over heel de toenmaals bekende wereld tot in de verste uithoeken van Spanje toe, dus ook tot waar Jacobus begraven lag. Maar in de 8e eeuw werd - vooral in Spanje - het christendom volkomen onder de voet gelopen door de muzelmannen, ook wel Moslims, Mohammedanen of Saracenen genoemd. Ze werden ook Moren (= Zwarten) genoemd, omdat ze vanuit Noord-Afrika kwamen. Ze veroverden voor hun God Allah het ene gebied na het andere. Zo werd het noorden van Spanje toneel van bloedige gevechten en oorlogen tussen de aanhangers van Mohammed en die van Jezus.
Op een nacht zag Keizer Karel de Grote in een droom een weg van sterren in de hemel, die begon bij de Friese Zee en die, omgeven door Duitsland, Italië, Gallië en Aquitanië, rechtstreeks via Gascogne, Baskenland, Navarra en Spanje naar Gallicië liep. Daar lag dus het graf van Jacobus, maar dat wist niemand meer op dat moment.

Keizer Karel († 814; feest 28 januari) zag dus de latere pelgrimsroute (El Camino), waar zo vele bedevaartgangers langs zouden trekken. Waarschijnlijk heeft de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela aan deze legende zijn bijnaam 'Melkweg' te danken: Karel schouwde de weg immers aan de sterrenhemel.

Dit nachtelijk visioen herhaalde zich enkele malen, en Karel vroeg zich af wat dit alles te betekenen zou hebben. Toen verscheen hem tot driemaal toe een held die Jacobus bleek te zijn. Deze gebood hem naar Spanje te gaan om de ongelovigen te bestrijden. Vervolgens moest hij zich naar Gallicië begeven om het graf van Jacobus te ontzetten en het met een bezoek te vereren.
Karel gaf gevolg aan de droom. Tijdens één van zijn veldtochten gelukte het hem niet de Noord-Spaanse stad Pamplona in te nemen, totdat Jacobus hem te hulp kwam en de muren liet instorten.

Weer een herinnering aan bijbelse tijden: waren de muren van Jericho destijds ook niet ingestort door goddelijke tussenkomst?

Beroemd is het Roelandslied, waarin bezongen wordt hoe de achterhoede van één van Karel's legers onverhoeds in de pan wordt gehakt door een groepje Moslim-guerillastrijders (zie Roeland).

Het moet tijdens één van die oorlogsperiodes geweest zijn dat een vrome monnik Payo (of Pelayo = Pelagius) in Gallicië, op een plek waar twee riviertjes samenstromen nabij de berg Pico Sacro het graf van de apostel Jacobus ontdekte. Hij zag namelijk op een nacht boven een oude eik een stralende ster stilstaan. Ook de andere kluizenaars en de herders in de buurt zagen hetzelfde verschijnsel. ze liepen ernaartoe, en hoorden almaar hemelse muziek aanzwellen.
De volgende morgen gingen ze naar bisschop Theodemir en vertelden hem wat ze meegemaakt hadden. Met z'n allen vastten ze drie dagen. Toen trok een hele processie gelovigen naar de bedoelde plek in het bos. Ze kapten het dichte struikgwas weg en stuitten op een kapelletje. Op een stukje papyrus stond geschreven dat hier de apostel Jacobus begraven lag naast zijn leerlingen Athenasius en Theodorus. De bisschop deelde dit verbazingwekkende nieuws mee aan de koning van Asturië, Alfonsus. Deze riep Sint Jacobus (= Sant'Iago = Santiago) uit tot patroon en beschermheilige van heel Spanje. Hij liet een grote kerk bouwen op de plaats van het kapelletje.

Jacobus en de strijd voor behoud van de christenheid
Door de toeloop van de pelgrims groeide er een stadje rond de kerk, dat de naam kreeg van Compostella (= campus Stellae = Veld van de Ster). Dit gebeurde rond het jaar 800.
De ontdekking van het apostelgraf betekende een geweldige morele steun voor de christenen in de strijd tegen de Moren. Jacobus kreeg dan ook de als eretitel bedoelde bijnaam 'Mata-moros' (= 'morendoder'). Op sommige afbeeldingen wordt hij zelfs voorgesteld als ridder te paard die de Moren om zich heen met zijn zwaard neervelt...! De gelovigen meenden Jacobus met hen te zien meevechten in de slag bij Clavijo (844), gezeten op een wit paard, met een kruis in de ene en een zwaard in de andere hand.

Dit lijkt een toespeling op het beroemde witte paard uit het bijbelboek Openbaring of Apokalyps: 'En zie, voor mijn ogen verscheen een wit paard, en die erop zat droeg een boog en hem werd een kroon gegeven, en hij ging heen, zegevierend en om zege te behalen' (Openbaring 06,02).

Toch verloren de christenen de strijd tegen de Moren in eerste instantie. De moslim-kalief Al-Mansoer maakte in 997 Santiago met de grond gelijk; ook de in 899 ingewijde basiliek werd verwoest; alleen het graf van Jacobus zelf liet hij intact. Midden in het geweld van de verwoesting zag Al-Mansoer een oude monnik bij het graf bidden. De kalief vroeg: "Wat doe je hier?"
De monnik antwoordde: "Ik bid tot de Heilige Jacobus."
"Dan is het goed. Bid maar rustig verder. Er zal u niets gebeuren."
Ondanks de verwoestingen bleven de pelgrims naar Santiago de Compostela toestromen; vanaf " 1075 verrees er de huidige kathedraal. De abdij van Reading in Engeland zegt in haar reliekenschat een hand te bezitten van de apostel. Zo bleef de band tussen Noord-Spanje en de rest van Europa boven de Pyreneeën heel hecht. De christenen hielden niet op tegen de Moren te strijden onder de leuze "Santiago y a ellos" (= 'Sint Jacobus en erop los!'). Tenslotte werden de Moslims verslagen bij Granada...: pas in 1492. Zo kreeg Jacobus tenslotte de eretitel van 'Apostel van Spanje'.
[000»Jacobus-Ap.-Sr:bk:Annink;000»Jacobus-Ap.-Sr:bk:Herwaarden;183]

Verering & Cultuur
De naam Sant-Iago is de Spaanse weergave van Sint-Jacobus. Sinds de 9e eeuw vormt deze plaats één van de beroemdste en drukst bezochte bedevaartsoorden van de westerse wereld. In de middeleeuwen kwam het na Rome en Jeruzalem op de derde plaats. Langs de aanlooproutes in Frankrijk ('Melkweg' genoemd) ontstonden gedurende de middeleeuwen tallozen kerken, kloosters, kapellen en gasthuizen.

Amerika, Midden-
Cuba
Jacobus is de patroon van de stad Santiago de Cuba.

Dominicaanse Republiek
Jacobus is de patroon van Santiago de los Caballeros

Amerika, Noord-
Verenigde Staten

Jacobus is patroonheilige van San Diego (Californië) en San Diego (Texas).

Amerika, Zuid-
Argentinië
Jacobus is patroon van Santiago del Estero

Chili
Jacobus is patroon van het land Chili en van de hoofdstad Santiago de Chile.

Azie
Oost-Indië
Jacobus is patroon van het Verre Oosten en (het voormalige) Oost-Indië.

Europa
België
Jacobus is patroon van Luik en Sint-Jacobs-Kapelle (gem. Diksmuide). Hij heeft kerken in Brugge, Bande (Belg. Ardennen) en Messancy (Belg. Ardennen); een kapel in Brussel-Koudenberg en Fontenaille.

Duitsland
Jacobus is patroon van de steden Braunschweig, Chemnitz, Einbeck, Göttingen, Hannover, Lorch (Schwaben), Öls, Perleberg, Rostock, Straubing en Wasserburg am Inn.
Een St-Jakobikerk is te vinden in Bamberg, Goslar (11e eeuw), Göttingen (14e eeuw), de oude binnenstad van Hamburg, Lübeck, Regensburg, Rothenburg-ob-der-Tauber, Straubing (15e eeuw). In Bamberg is de Burg naar hem genoemd.

Engeland
Jacobus is patroon van Reading (Berks.)[115p:433] en St-James, South-Elmham (Suff.)[113p:38]

Frankrijk
St-Jacques is patroon van de Bourgondische plaatsen Crèches, La Guiche, Issy-l'Évêque, Milly-Lamartine, St-Romain-sous-Versigny en Serrières.
Hij heeft een kerk in Aire-sur-la-Lys (17e eeuw), Aubeterre/Dronne (12e eeuw) en Parijs (St-Jacques-Hauts-Pas). Parijs heeft ook nog een Tour en een Place St-Jacques.

Italië
Jacobus is patroon van de steden Pesaro, Pisa, Pistoia

Nederland
Jacobus is patroon van de steden Den Haag, Leeuwarden en Sint Jacobiparochie.
Verder zijn er Jacobuskerken in Akersloot, Bocholz, Den Bosch, Den Dungen, Den Haag, Egchel, Enschede, Fijnaart, Geldert bij Ulvenhout, Haarlemmerliede (vanaf 1276), Hunsel, Kabauw, Kethel bij Schiedam (vanaf 1084), Lonneker, Lopik, Maasdijk, Nijmegen (met Johannes), Oude-Wetering, Roosteren, Schipluiden, Siegerswoude, Sint-Jacobiparochie, Spaarnwoude, Teroele, Tuitjenhorn, Uithuizen, Utrecht, Valburg, Venlo (kapel), Vlissingen, Warstiens, West-Zwaag, Winterswijk, Wommels, Zeeland en Zwaagdijk.
Voorts zijn er Jacobusverzorgingstehuizen in Amsterdam, Roelofarendsveen en Zeeland, een ziekenhuis in Zwijndrecht; Drunen heeft een Jacobushof, Roermond een plaats.

Oostenrijk
Jacobus is patroon van de steden Innsbruck en Villach.

Portugal
Jacobus is patroon van Portugal en van de stad Coimbra.

Polen
Jacobus is de patroon van de stad Nysa (= Neisse). Er is een Jacobuskerk in Kutna-Hora[262p:40].

Spanje
Jacobus is patroon van Spanje en van de stad Santiago de Compostela, waar zich ook de beroemde bedevaartskerk bevindt.

Beroepen en Bezigheden
Hij is patroon van pelgrims, bedevaartgangers, reizigers en mensen onderweg; vandaar uit ook voor schippers en binnenschippers (in de middeleeuwen o.a. te Antwerpen en Gent), en wellicht in het verlengde daarvan weer van vissers (Nieuwpoort, België); van ridders, paardrijders en ruiters; van krijgers, soldaten en oorlogvoerenden; van waskaarsenmakers (omdat pelgrims vaak waskaarsen brandden bij een beeld van Sint Jacobus); van hoedenmakers (omdat pelgrims een insigne op hun hoed of kleding bevestigden; o.a. te Brussel en Turnhout), dus ook van kousenmakers, lakenwevers (Brugge), lakensnijders (Brugge) en lakenververs (Gent), van bontbewerkers; ook van lorrenboeren (bv. Brussel) en voddenkooplui (omdat de pelgrims er vaak nogal haveloos bijliepen); in het verlengde daarvan ook van lastdragers, dagloners, arbeiders en behoeftigen; van apothekers en drogisten (omdat je bij hen net als bij Jacobus voor alle kwalen terecht kon); van molenaars (vanwege de oogsttijd (zie de weerspreuken); en tenslotte van de kettingsmeden (?).
Zijn voorspraak werd ingeroepen tegen allerhande ziekten, m.n. reumatiek; voor het gedijen van appels (de eerste appels van het jaar heetten sint-jakobsappels) en van rogge (omstreeks Sint-Japik begint de roggeoogst); voor goede oogst en mooi weer.
Jacobus wordt afgebeeld als pelgrim: lange mantel, breedgerande hoed, staf, reistas, drinkfles. Op zijn hoed en op zijn borst is de pelgrimsschelp te zien. Deze St-Jakobsschelpen werden door de pelgrims aangetroffen op het strand bij Santiago en als souvenirs meegenomen, meestal vastgenaaid op de hoed of een andere opzichtige plek op de kleding. Het werd het pelgrims- en trekkersinsigne bij uitstek. In onze eeuw heeft de oliemaatschappij Shell datzelfde beeldmerk overgenomen; men vindt het bij alle benzinepompen: symbool immers van mensen onderweg. Wie in de middeleeuwen dergelijke schelpen droegen, stonden onder de persoonlijke bescherming van Sint Jacobus en waren haast onschendbaar.
Op afbeeldingen die ouder zijn dan de 9e eeuw of daarop geïnspireerd zijn, draagt Jacobus nog wel eens zwaard: het instrument waarmee hij gedood is. Na de 14e eeuw is het zwaard definitief vervangen door een pelgrimsstaf.

Weerspreuk(en) (25 juli)
'A la Saint Jacques, si la pluie vient à tomber,
c'est dangereux pour ce qui n'est pas enore rentré.'
[Als het regent op Sint-Jacobsdag:
wee wie nog niet binnen wezen mag.]

'A la veille de Saint Jacques,
Si tu as soleil de Pâques,
Compte que pour la moisson
Le blé sera dru en bon.'
[Als vóór Jacobusdag
met Pasen zon zijn mag
het koren bij de oogst
vol, dik en op z'n hoogst].

'Am Jakobitag blüht der Schnee.'
[Op Jacobsdagstaat de sneeuw in bloei]

'De glands sera votre porc dépouillé

Si, la Saint-Jacques, votre toit est mouillé.
[Het komende half jaar zal ze vrucht zetten
en in de winter zullen de vruchten als vlokken naar beneden vallen...]

Je zwijn geen eikels heeft
als Sint Jacob regen geeft.

'Drie dagen voor Sint Jacob goed,
een korenoogst in overvloed.'

'Is het helder op Sint-Jacobsdag,
veel vruchten men verwachten mag.'

'Is Sint-Jacobus heet en warm,
bevriest met Kerstmis rijk en arm.'

'Is Sint-Jacobus hel en warm,
bevriest met kerstmis rijk en arm.'

'Ist Jacobi hell und warm,
friert man Weihnacht bis in 'n Darm.'
[Is Sint Jacob heet en warm,
Kerstmis koud tot in de darm.]

'Jakobi,
baumel abi.'
[Jakob:
vruchten volop.]

'Met Sint Jacob of Sint An (26 juli)
is het koren in de schuur of in de ban.'

'Op Sint Jacob warme dagen
doen van kou en armoe klagen.'

'Saint Jacques à la pomme, à la poire
Donne le sel et le poivre.'
[ Sint Jacob geeft aan appel en peer
peper en zout.]

'Saint Jacques pluvieux,
Les grands malheureux!'
[Met Sint Jacob regen
komt de heren ongelegen.]

'Si Saint Jacques est serein ,
L'été sera dur et chagrin.'
[ Op Sint Jacob zonnestralen
dat wordt een zomer van hard balen].

'Sint Jacobs witte wolkjeslucht
voorspelt wintersneeuw als vrucht.'

'Sint Jacob zonneschijn
voorspelt een winter koud en fijn.'

'Warme Sint Jacobsdag
geeft een koude Kerstmis.'

'Wenn es an Jakobi regnet,
ist der Wein nich sehr gesegnet.'
[Als het met Jacobus regent
is de wijn niet zeer gezegend.]

'Wenn es zu Jakobi regnet,
so regnet es den Weibern in den Backtrog.'
[Als het op Jacobus regent,
regent het ook in de baktrog van de vrouwen]


Bronnen
[000 Bova; 000 122; 126; 132; 183» 07.25; 07.25; 500; Dries van den Akker s.j./2003.01.22]

© A. van den Akker s.j.

VoorwoordHoe wordt men heilige?
© AuteursrechtWoordenboek
LeeswijzerGastenboek
Bronnen